Қазақ киносының қалыптасуы
Қазақ кинематографиясының қалыптасуы 1938 жылы тұңғыш ұлттық фильм болып, мәдени өмірге үлкен қызығушылық тудырған «Амангелді» фильмінен басталды. Аудиториядан шыққан көрермендер бірден келесі сессияға билет алуға кезекке тұрды.
1941 жылы Ұлы Отан соғысы кезінде Алматы Қазақстанның кинематографиялық астанасы болды. Мұнда «Мосфильм» және «Ленфильм» киностудиялары көшіріліп, Алматы көркем фильмдер киностудиясы да құрылды. Сол жылы атақты режиссер Сергей Михайлович Эйзенштейн басқарған тұңғыш қазақ киноактер мектебі ашылды.
Қазақ киносының дамуындағы басты тұлғалардың бірі Шәкен Айманов болды. Ол дарынды импровизациялаушы суретші, театр режиссері және актер болды. Режиссерлық жолын 1954 жылы «Махаббат поэмасы» фильм-спектакльінен бастады. Кейін «Біздің аяулы дәрігер», «Алдар көсе», «Әкелер елі», «Атаманның ақыры» секілді бірқатар көрнекті фильмдер түсірді.
Шәкен Аймановтың есімі қазақ киносының символына айналды. Оған «Қазақфильм» киностудиясы, Алматыдағы бір көше, «Шәкен жұлдыздары» кинофестивалі арналған. «Біздің құрметті дәрігер», «Атаманның ақыры», «Тақпақ киген періште» фильмдері культтік мәртебеге ие болды.
Бүгінгі қазақ киносы
Бүгінде қазақ киносы дамып, өркендеп келеді. Жыл сайын отандық өндірістің жиырмаға жуық фильмі прокатқа шығып, көптеген қазақстандық фильмдер халықаралық фестивальдерде танылды. Дегенмен, көптеген көрермендер әлі күнге дейін қазақ киносының сапасы жеткіліксіз және шедеврлер жасауға қауқарсыз деп есептейді.
Осыған қарамастан, жақсы фильмдер түсіріп, өз тауашасын іздейтін жаңа талантты қазақ режиссерлері күн сайын пайда болуда. Бұл мақалада біз сізді олардың кейбірімен таныстырғымыз келеді. Олар сапалы фильмдер түсіріп, өндірісте белсенді. Олардың кейбіреулері танымал болды, ал кейбіреулері саяхатын енді бастады.
Ерлан Нұрмұхамбетов – қазақ киносындағы еңбегімен танылған режиссер. Ол «Базарбаевтар» сериалына және «Аңшы бала» көркем фильміне қатысуы арқылы танымал болды. Дегенмен, Пусан халықаралық кинофестивалінде бас жүлдені жеңіп алған «Жаңғақ ағашы» комедиясы оған нағыз атақ әкелді.
Тимур Бекмамбетов – Қазақстаннан тыс жерде жұмыс істегенімен, оның жұмысы көпшіліктің көңілінен шықты. Ол Бен Хур және Ағымдардың соғысы сияқты фильмдерімен танымал. Сонымен қатар, Бекмамбетов жаңадан бастаған сценаристерге арналған шеберхана ашуды жоспарлап отыр.
Әділхан Ержанов – шығармалары өткір әлеуметтік пікірлер. Ол «Риэлтор» жұмысы үшін Kinoshock фестивалінің қазылар алқасының жүлдесін алды және «Мәдениетті қалай жуу керек» фильмін түсірді. Министр», бұл Мәдениет және спорт министрлігіндегі келеңсіздіктерге байланысты өзекті.
Дәрежан Өмірбаев – «Қазақфильм» киностудиясында жұмыс істеп, Темірбек Жүргенов атындағы ҚазҰӨА-да сабақ береді. Ол кино туралы мақалаларымен танымал және тәжірибесін жас суретшілерге береді.
Асқар Бисембин – фильмдегі дебютін сериалдар арқылы жасады, содан кейін «Үш адамға той» атты алғашқы толықметражды комедиясын түсірді. Одан кейінгі жылдары Әсел Сәдуақасовамен бірге «Адель» драмасы мен «30-да үйленді» комедиясын түсірді.
Қанағат Мұстафин – оның соңғы туындысы «16 қыз» комедиясы прокаттың алғашқы демалысында үлкен касса жинады. Сондай-ақ ол өзінің тарихи суреттерімен, соның ішінде Қазақ хандығы сериясымен танымал.
Асқар Ұзабаев – «Коктейль для звезды» фильмімен режиссер ретінде дебютін жасап, «Гламур для ақымақ» атты жаңа комедияны дайындап жатыр. Жақында ұлттық кинода жаңа жұлдыз пайда болады деп уәде беріп отыр.
Рүстем Әбдірашев – патриоттық және махаббат тақырыбына бағытталған тарихи фильмдер жасайды. Оның соңғы жобасы – үлкен бюджетті «Қазақ хандығы» сериалы.
Жасұлан Пошанов – оның минималды бюджетпен түсірілген «Шлагбаум» фильмі хитке айналды. Мәскеу кинофестивалінде жүлде алып, Қазақстанның ең үздік картинасы деп танылды.
Ермек Тұрсынов – оның «Келін» дебюттік фильмі Оскар сыйлығына ұсынылды. «Жаулық», «Шал» сияқты фильмдер түсірген ол Қазақстанның белгілі режиссерлерінің бірі. Оның шығармалары терең эмоционалды-философиялық жоспарларымен ерекшеленеді.
Бұл режиссерлер қазақ киносының маңызды өкілдері болып табылады және жаңа қызықты жобаларды жасауда белсенді жұмыс жасауды жалғастыруда.